Þeir snæddu samt áfram döner

Þessi grein birtist einhvern tímann í Mogga árið 2008. Á þeim tíma átti sér Evrópumeistaramótið í knattspyrnu stað.

Þýskar pylsur og súrkál eru ekki lengur í framvarðarsveit mettra maga Þýskalands. Mest seldi skyndibiti Þýskalands á nefnilega rætur sínar að rekja til Tyrklands. Þetta er auðvitað hinn einkar frambærilegi, saðsami og ódýri matur döner kebap. Var réttur þessi einmitt fundinn upp af tyrkneskum innflytjendum í Berlín á áttunda áratug síðustu aldar og hefir æ síðan fest sig meir og meir í sessi í Þýskalandi og raunar um Evrópu alla. Mætti segja, þrátt fyrir öll gamalt-kjöt-hneykslin, að dönerinn sé um margt táknmynd sambúðar þýskra og tyrkneskra í landinu. Staður þar sem mismunandi skoðanir falla milli þilja í setningunni: „hvaða sósu?“

 

Hverfum nú til miðvikudagsins 25. júní í Berlín. Umhverfið er litað fjórum litum: hvítum, gulum, rauðum og svörtum. Meiri fólksmergð en vanalega á götum úti. Augljós spenna liggur í loftinu. Rafmögnuð spenna. Ástæðan fyrir því? Knattspyrnuleikurinn milli Þýskalands og Tyrklands mun fara fram innan nokkurra stunda. Og því fer fjarri að öll spennan sé Þýskalands megin. Fjöldinn allur af borgarbúum hefir átt svefnlausar nætur af áhyggjum yfir gegni hálf asísku strákanna í rauðu peysunum.

 

Því líkt og mörgum er kunnugt um samanstendur langsamlega stærsti hluti innflytjendafólks Þýskalands frá Tyrklandi. Raunar er það svo að sumir hverjir borgarhlutanna eru kenndir við Tyrki og teljast um margt nokkurs konar ríki í ríkinu, kimi eða hvað það nú heitir. Ekki eru allir þó á eitt sáttir með veru þeirra og atferli innan hins fornfræga Prússlands. Oftast á það við um snoðklipptan félagsmálapakka, sem telur sig upprunalegan sverð og skjöld landsins, þó ekki sé sú skilgreining algild.

 

Þess vegna voru uppi ákveðnar áhyggjur um að hlutirnir gætu farið úr böndunum fyrir og eftir þennan þýðingarmikla leik. Og síðan ljóst var að þessar þjóðir myndu mætast í undanúrslitum Evrópumótsins var sínkt og heilagt hamrað á friðarboðskap í fjölmiðlum og í samfélaginu almennt: elskið þið friðinn, strjúkið þið kviðinn!

 

Og viti menn! Ótrúlegt nokk mannskepnunni er ekki allsvarnað. Miðvikurdagurinn 25. júní fór að nær öllu leyti friðsamlega fram (ja, fyrir utan vesen i Dresden þar sem döner búllur voru skemmdar). Á mörgum stöðum Berlínar og raunar um land allt fagnaði og skemmti sér, meira að segja, þýskt og tyrkneskt fótboltaáhugafólk í sameiningu, veifandi samtímis þjóðfánum sínum. Flestir klæddust svo Tyrkir hvítri treyju dvalarlands, eða heimalands síns, á sunnudeginum var og studdu Schweinsteiger og félaga til dáða...

 

Nú hefir því verið fleygt fram að knattspyrnan eigi það til að vera ópíum fólksins. Enda á fólk það til að gera meira en að gleyma sér í þeirri sæluvímu sem boltinn getur skapað eftir góðan sigur síns fólks, ja, eða bitran ósigur. Það mætti jafnvel ganga svo langt að segja að tuðrusparkið hafi í sér ígildi trúarbragða; ekki íþróttinn sem slík auðvitað, heldur trú aðdáendanna. Enda hafa í gegnum tíðina ótalmargar óendanlega heimskulegar athafnir og almenn fúlmennska verið tengd nafni átrúnaðar sem og fótboltans.

 

Vissulega er Guð og Fótbolti alvarlegt „stöff.“ Því var það þess meira ánægjulegt og gerði sitt til að auka tiltrú þessa pennahaldara á mannfólkinu hve allt gekk vel fyrir sig. Ég meina fyrst enginn hætti að kaupa sér döner getur þessi sambúð vart verið svo slæm?

Veit svo sem ekki

Kannski maður hefjist handa við að hnoða, af og til, einhverjum barningi saman með það augnamið að troða hér inn.

 Hingað til hefi ég, þótt ekki hafi ég verið iðinn við kolann, hent inn lyklaborðssparki mínu á www.olafurgudsteinn.blogspot.com. Við sjáum hvað setur.

 Veit svo sem ekki hverju ég ætti að ljúga. Toppstykkið er í einhverju lamasessi um þessar mundir og leiðir lítt áhugverðar pælingar út í fingurgómana. Sjáum hvað setur.

 

 

Að drepa eða ekki drepa...hval

AUÐVITAÐ hefir verið fjallað um hvalveiðarnar hér í þýskum fjölmiðlum og það þarf ekki að koma á óvart að sú umfjöllun hefir verið af neikvæðum toga. Undirritaður hefir að vísu ekki séð eða heyrt Íslandi líkt við Norður-Kóreu, líkt og hvalurinn Paul Watson hefir gert, en engu að síður

má ljóst vera að hvalveiðarnar eru ekki settar í samhengi við álfa-krútt, flotta og sérstaka Bjarkar-lega tónlist eða heildrænt náttúrlegt samhengi; íslenska veiðimannasamfélagið. Þegar kemur að veiðunum gleymist þetta og land og þjóð verður ekkert annað en vestrænt nútímasamfélag, hluti af samfélagi þjóðanna, sem gengur gegn vilja félaga sinna í heimsþorpinu, hvort sem slíkar ásakanir eru réttmætar eður ei.

Nú eru líklega ekki margir Íslendingar á móti hvalveiðum sem slíkum (samkvæmt heimasíðu sjávarútvegsráðuneytisins eru 3/4 á aldrinum 16–75 ára hlynntir þeim), en sennilegt verður að teljast að einhverjir setji samt sem áður spurningarmerki við þessar veiðar, sem brustu á eins og þruma úr heiðskíru lofti, og velti fyrir sér hvaða tilgangi þær eigi að þjóna. Eru þær að einhverju leyti efnahagslega mikilvægar? Er hvalurinn að éta allan fiskinn okkar svo nauðsynlegt sé að sýna honum hvar Davíð keypti ölið; stendur okkur ógn af hvalnum? Eru íslensk yfirvöld komin með nóg af þýlyndi við erlendar stórþjóðir og vilja með þessu móti færa sig úr hópi viljugra yfir í hóp þeirra sem rétta þeim stóru millifingurinn?

Er með öðrum orðum verið að sýna að við Íslendingar séum færir um að valda óróa í heimsþorpinu ekkert síður en Bretland og Bandaríkin, Írak, Íran og Norður-Kórea? Landið fær allavega athygli og umfjöllun og einhvern tímann heyrði ég því fleygt fram að það væri ekkert til sem héti slæm umfjöllun, bara umfjöllun. Alltént hefir landið borið á góma í vel flestum fréttatímum og prentmiðlum hér (auk vefsíðna dagblaðanna) og rataði Einar Kristinn Guðfinnsson, meira að segja, á forsíðu Berliner Zeitung (ekki sem aðalfrétt þó) 24. október. Fólk veit af okkur og þeir sem láta sig þetta einhverju varða eru á móti okkur. Við erum allavega óþæg.

Að sjálfsögðu sér fólk flísina, ekki bjálkann, samanber þær ómannúðlegu (hef aldrei almennilega skilið hvað það kemur dýraáti við) aðferðir sem allajafna eru brúkaðar við

matvælaframleiðslu á heimsvísu og þá líkast til hvað mest í þeim löndum sem hvað harðast mótmæla hvalveiðunum. Svo virðist líka sem sumar ríkisstjórnir meti mannslíf minna heldur en hvalslíf, enda er mannskepnan svo sem ekki í bráðri útrýmingarhættu. Það er og óneitanlega undarlegt (eða ekki) að hvalveiðiþjóð á borð við Bandaríkin sé að benda...

En það bætir víst ekki böl að benda á annað þótt auðvitað sé yfirhöfuð spurning hvort um böl sé að ræða. Auðvitað megum við veiða okkar hval og þetta er nú enginn fjöldi sem skotinn er. Að auki virðist vera nóg af hval við Íslandsstrendur og engin hætta á að það breytist þótt nokkrar skepnur séu skotnar. Og þótt efnahagslegur ávinningur sé í besta falli umdeilanlegur er ef til vill ekki allskostar rétt að meta allt út frá hagfræðilíkönum. Hugsanlega er gildi að finna í öðru en peningum og hagvexti. Þannig getur hugsast að hvalveiðar sem slíkar hafi fagurfræðilegt gildi. Og vel að merkja er eitt mesta þrekvirki amerískrar bókmenntasögu, Moby Dick, sprottið upp úr jarðvegi hvalveiða. Hefði það nú vart verið raunin í "horfa á ekki drepa samfélagi." Hvað væri svo til dæmis Hemmingway ef mannskepnan hefði ekki fundið upp á því að drepa?

Margir Íslendingar eiga og góðar minningar frá hvalstöðinni. Það var fastur hluti af ferðalögum um landið, allavega hvað undirritaðan varðar, að koma við í hvalstöðinni og sjá hval dreginn á land og gert að honum. Í því gat maður bæði skynjað smæð og yfirburði þeirrar tegundar sem maður tilheyrir. Maðurinn er smár í samanburði við skepnuna sem slíka, en ekkert er honum ofviða; hann getur yfirbugað allt...

En auðvitað samanstendur mannkynið, eða sá hluti þess sem hefir tök á að velta fyrir sér hvalveiðum, fremur af aðdáendum þess að horfa á hval fremur en að snæða, þannig að sennilega væri skynsamlegt að hlýða alþjóðaálitinu. Flestir hafa svo einkar tilfinningalega afstöðu þegar kemur að andstöðu gegn hvaldrápum, og líkt og raunin er með slíka afstöðu kemur hún að ofan og eru því litlar líkur á að nokkur rök bíti á og breyti henni. Kannski er þetta ekkert svo sniðugt og spurning hvort að það sé ekki bara betra að vera álfa-krútt heldur en hvalamorðingi. Ekki skal þó úr því skorið hér hvor leiðin er vænlegri til ávinnings íslenskri þjóð til heilla eða leitast við að svara þeim spurningum sem vakna samhliða veiðunum. Víst er þó að hægt er að vera mjög tilfinninganæmur þegar kemur að því að drepa eða ekki drepa.

Höfundur er bókmenntafræðingur.